DOKUMA KUMAŞ ANALİZİ

 Bir kumaşın analizi sırasında şunlar saptanacaktır,

a- Kumaşın yüzünün ve tersinin bulunması
b- Atkı ve çözgü yönün bulunması
c- İplik analizi
d- Kumaşın atkı ve çözgü sıklığının tespiti
e- Örgünün çıkarılması
f- Tarak ve tarak eninin tespiti
g- Tahar planlarının yapılması
h- Atkı ve çözgü planlarının yapılması
i- Kumaş gramajının hesaplanması,
j- Boya ve apre özelliklerinin belirtilmesi
Kumaş analizinde kullanılan araç gereçler şunlardır.
1- Büyüteç veya lüp,
2- Duyarlı terazi,
3- Desen kağıdı,
4- Bir tahta parçası veya raptiye,
5- Açık ve koyu renk karton
6- Ucu sivri cımbız,
7- Küçük makas,
8- Çeşitli cins ve numarada ipikler,
9- Cetvel,
10- Hesap makinası

Kumaşın Yüzünün ve tersinin bulunması

Kumaşın yüzü ve tersinin hangi taraf olduğunun bilinmesi gerekir. Aşağıdaki noktalar buna yardımcı olacaklardır.
a-Kumaş yüzüne genellikle daha iyi bir apre verilir.
b-Kumaş yüzeyinde yüzey elyafları daha iyi bir şekilde kesilmiş ya da kumaş gaze edilmiştir.
c-Basma kumaşlarda desen kumaş yüzünde daha nettir.
d-Eğer kumaş iki farklı cins iplikle dokunmuşsa iyi kalite ve pahalı iplik kumaşın yüzünde kullanılır.
e-Eğer kumaş renkli ise renk efektleri daha çok yüzde kullanılır. ( arkası ekose pardesülük ve mantoluk dışında )

Atkı ve Çözgü Yönünün bulunması

a- Örnekte kenar varsa çözgü yönünü bulmak kolaydır. Genellikle kumaşlar aynı metaryaldan yapılır ve çok kez kumaştan daha sağlam yapıdadır. Bazen kenar daha değişik bir örgüye sahiptir, bazen de marka yazılıdır.
b- Çizgiler çok kez çözgü yönünde olur. Bazen çizgiler farklı örgüler kullanılarak da elde edilebilirler. Bazı durumlarda özel iplikler ( Efekt iplikleri ) kullanılır.
c- Eğer bir yünde daha fazla sıklık kullanılmışsa büyük olasılıkla çözgü yönündedir.
d- Çözgü iplikleri sağlam ve genellikle bükümlü veya puntalı ipliklerdir.
e- Eğer ipliklerden biri iki kat diğeri tek kat ise iki kat iplik çözgü olmalıdır. Özellikle Kamgarn kumaşlarda çift kat çözgü kullanılır.
f- Ekose kumaşlarda genellikle ekoseler çözgü yönünde uzarlar.
g- Genellikle atkı da daha kalın iplikler kullanılır.
h- Kumaşın aynı şekilde yapılması için gerekli sayısal değerlerin bulunması,
g-Eğer kumaş havlı tipte ya da şardonlanarak havalandırılmış ise havlar genellkle kumaşın yüzündedir.
h-Çözgü iplikleri genellikle daha düzgün durumda ve birbirlerine paraleldirler. Ayrıca çözgü yönünde de tarak izleri de görülebilir.
ı-Çözgüye genellikle daha fazla büküm verilir.
i-Her bakımdan kare yapılı bir kumaşta atkı uzaması çözgü uzamasından daha fazla olacaktır.
k- Tahar planı bazı standart biçimlere uyuyorsa çözgü yönü bulunabilir l-Gabardin tipi kumaşlarda ise çözgü kolayca baskolduğundan atkıda daha ucuz iplik kullanılır. Kaliteli ın ipliklerin olduğu taraf kumaşın yüzüdür.

Kumaş Cinsi
Kumaş yönlü müdür, pamuklu ya da devamlı iplikten dokuma kumaşımıdır? Kumaşın kullanma yeri nedir? Örneğin, kostümlük bir kumaş mıdır, yoksa döşemelik midir? Kumaşa bakarak örgüsünü anlamak mümkün müdür?
Bazı kumaşlar çok özel olduklarından analiz yapmadan örgüsü apresi, kullanılan hammadde kolayca anlaşılabilir.

Örgüsünün Bulunması
Kumaş örgüsünün bulunması için analiz işlemine geçmeden önce kumaşın bilinen klasik bir örgüde olup olmadığına bakılır. Eğer yalnızca bakmakla örgüyü tanıyamamışsak büyüteçle veya lüpla örgü incelenerek örgü biçimi bulunmaya ya da hiç olmazsa tahmin edilmeye çalışılır. Örgü büyüklüğü saptandıktan sonra örgü analizine geçilir.
Ancak elimizdeki kumaş numunesi küçükse örgü analizine geçmeden önce kumaşın kesilmesini ya da kumaştan iplik çekilmesini gerektirerek örneğin küçülmesine yol açmayan analiz işlemleri önce yapılmalıdır.
Bu durumda önce kumaş düzgün bir şekilde kenarlarından kesilerek geometrik bir biçime sokulur ve kenarları cetvelle ölçülür.
Daha sonra kumaş parçası terazide tartılır. Kumaşın gr. cinsinden ağırlığı m² cinsinden hesaplanan alanına bölünerek kumaş gramajı gr / m² olarak hesaplanır. Kumaş ağırlığı kumaşın önemli bir özelliği olduğu için bu ölçüm ve hesapların dikkatle yapılması gerekir.
Kumaşın gramajını bulduktan sonra kumaşın atkı ve çözgü yönünde kesişen iki kenarından bazı iplikler çıkarılarak 3-4 mm. genişliğinde bir saçak yapılır. Uygun kenarlar sol ve üst kenarlardır.


Sıklığının Bulunması
Atkı ve çözgü sıklığı 1 cm² alanı büyüten ve lüp adı verilen büyüteçle en doğru şekilde bulunur. Bu yapılırken lüpün dikdörtgen kenarları kumaşın atkı ve çözgü yönüne paralel konur ve örgü üzerinden 1 cm. uzunluğa giren iplikler sayılır. Eğer örgü , ipliklerin sayılmasına güçleştirecek kadar karışıksa o zaman kumaşın uygun kenarı bir cetvel üzerine paralel konularak cımbızla veya büyüteçle iplikler kumaş kenarındaki saçak kısmında sayılır. Bu da zor ise o zaman yapılacak şey kumaş üzerinde ipliklere paralel olarak işaretlenen iki çizgi arsındaki uzaklığı ölçtükten sonra aradan çekilen iplikleri saymak olacaktır.


Çözgü ve Atkı Planın Bulunması
Kumaşın iki kenarında saçak yapıldıktan sonra bir çok kumaşlarda atkı ve çözgü yönünde dizaynın büyüklüğünü belirlemek ve atkı çözgü ipliklerinin diziliş sırasını ve renk planını saptamak mümkündür. Takviyeli, ekstra iplikli ve çift kat kumaşlarda bu çok zor olabilir. Zorluk çekildiği durumlarda bu iş dikkatli bir şekilde iplik çekilerek


Örgünün Analiz Yoluyla Bulunması
Bir cımbız aracılığı ile iplikler sıra ile sola çekilerek bir kurşun kalemle kesişmeler kareli kağıda geçirilir. Çözgü ipliğinin üstte olduğu kesişme noktalarına çapraz işareti yazılarak ilk çözgü ipliğinin yaptığı kesişme düzeni atkı yönünde tekrar edinceye kadar bu işleme devam edilir. Bu işlemler sırasında renkli veya değişik özellikte ipliklerde belirtilerek çözgü planıda yaparken kolaylık sağlanır.
Daha sonra da kareli kağıt üzerinde örgünün çözgü yönündeki tekrar noktası saptanır.


Kısalma Oranının Bulunması
Gerek atkıda gerekse çözgüde iplikler kesişme yapabilmek için kıvrım alırlar ve bu nedenle kumaş tezgahtan çıkarılınca hem enden, hem de boydan çeker. Apre işlemleri sonucu bu çekme daha fazla olur ve mamul kumaşta iplikler biraz daha kıvrım alarak kısalırlar. İpliklerin asıl uzunlukları ile mamul kumaştaki görünen uzunlukları arasındaki orana Kısalma Oranı ya da Kıvrım Oranı denilmektedir.

İplik Analizleri
4 Atkı ve Çözgü yönünde İplikler hammadde, büküm yönü ve miktarı, kat adedi ve renk yönünden tam bir analize tabi tutulacaklardır. Bu yapılırken iplikler hakkında daha önceden edindiğimiz bilgilerden faydalanacağız.

KUMAŞ GRAMAJ HESAPLARI

Genellikle kullanılan iplik numaralandırma sistemleri şunlardır;

NUMARA DENYE ( Nd ) ( Ağırlık Sistemi )

9.000 m si 1 gr gelen iplik 1 Nd ' dir.
9.000 m si 70 gr gelen iplik 70 Nd ' <>dir.
9.000 m si 90 gr gelen iplik 90 Nd ' >dir.
9.000 m si 150 gr gelen iplik 150 Nd ' dir.

Polyester, naylon, floş ,asetat gibi flament iplikler genellikle Nd olarak numaralandırılır. Bu sistem içinde Desi tex de kullanılmaktadır . Numara denye mantığında yorumlanır, yalnız 9.000 m iplik yerine 10.000 m iplik düşünülür.

NUMARA METRİK ( Nm ) ( Uzunluk Sistemi )

1000 m si 1000 gr gelen iplik 1 Nm
20.000 m si 1000 gr gelen iplik 20 Nm
30.000 m si 1000 gr gelen iplik 30 Nm
60.000 m si 1000 gr gelen iplik 60 Nm

Ştapel ipliklerin numaralandırılmasında ve matematiksel işlemlerde kullanılır.

 KAYNAK:  TEKSTİL TEKNİK